W Malawiczach Górnych znajduje sie najlepiej zachowany wiatrak sokolski ze wszystkimi czterema skrzydłami i niemal kompletnym wewnętrznym mechanizmem. Właśnie na jego przykładzie można najlepiej prześledzić specyficzna konstrukcję wiatraków sokolskich.
Składają się na nią dwa zespoły: nieruchoma podstawa i cześć obrotowa. Zespół nieruchomy to charakterystyczny dla wiatraków sokolskich kopiec z kamieni polnych spojonych cementowo-kamienną zaprawą murarską. Na górnej płaszczyźnie kopca zamocowany jest, za pomocą podwójnego krzyżaka, dwuwarstwowy pierścień — łożysko obrotowe. W osi kopca tkwi wmurowany pionowy słup zwany sztembrem, wokół którego obraca się wiatrak. Sięga on drugiej kondygnacji wiatraka i tworzy podporę belki mącznej. Podstawę zespołu obrotowego wiatraka stanowią cztery krzyżowo ułożone belki izbicowe zwane pojazdami. Ślizgają, się one po kolistej szynie nieruchomego pierścienia przymocowanego do kopca, co umożliwia ustawianie wiatraka odpowiednio do kierunku wiatru za pomocą dyszla umocowanego pomiędzy belkami izbicowymi oraz liny i kołowrotu. Na końcach belek izbicowych opiera się konstrukcja ścian bocznych wiatraka, wraz z przesuwaniem się belek po łożysku obraca się zatem cały wiatrak. Na wysokości stropu górnej konŹdygnacji elementem nośnym jest belka mączna, połączona ze sztembrem za pomocą kołowego czopa tworzącego górne łożysko obrotowe tej budowli.

Przekroje wiatraka sokólskiego - Malawicze (wg Pawlaka)

Wiatraki sokolskie poza oryginalnością konstrukcji odznaczały się nowoczesnością, rozwiązań technicznych, miały np. podwieszone przesiewacze mąki, windy do pionowego transportu zboża oraz mechanizmy regulowania położenia górnego kamienia młyńskiego w zależności od prędkości obrotu skrzydeł. Większość mechanicznych elementów wyposażenia jest z dużą precyzja wykonana z drewna.

WIATRAK SOKÓLSKI

STRONA GŁÓWNA